هجوم اطلاعات فرصت تفکر اصیل را از انسان گرفته است

خبرگزاری مهر– استاد فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه شیراز در مورد شرایط رشد تفکر اصیل نسبت به چند دهه قبل گفت: اگر تفکر اصیل پرداختن به خود باشد امروز نه تنها شرایط برای رشد این تفکر فراهم‌تر نشده بلکه انسان امروز با هجوم اطلاعات و اشتغالات و دغدغه‏های فراوان فرصت اندیشیدن اصیل را از دست داده است.

دکتر قاسم کاکایی درمورد اصالت در تفکر به خبرنگار مهر گفت: کلمه اصالت که در اینجا بکار بردید  مقداری مبهم است. بنظرم می‏آید که می‏توانیم  تفصیلی قائل شویم. گاهی متعلق اندیشه مورد نظرماست در این صورت سؤال این است که تفکر در بارۀ چه چیزی اصیل محسوب می شود. یک وقت دیگر صحبت بر سر این است که شیوه تفکر و اندیشه چیست که در اینصورت صحبت بر سر این است که کدام اندیشه روشمند است و کدام اندیشه غیرروشمند است.

وی افزود: لذا می‏توانیم بگوییم که اگر پای متعلق اندیشه درمیان باشد تفکر اصیل آن تفکری است که ارزش ذاتی داشته باشد. در رأس آنها هم چنانکه عرفای ما گفته‎اند بحث خودشناسی و معرفت نفس است که خود به خود به معرفت خداوند تعالی می‎انجامد. به قول شیخ شبستری”برو ای خواجه خود را نیک بشناس/که نبوَدفربهی مانند آماس” یعنی اگر  خود را دقیق بشناسیم این فربهی است که با آن، درجه وجودی ما افزایش پیدا می کند. اما اگر خود را نشناسیم و متعلق شناختمان بیرون خودمان باشد، در اینصورت آماس است یعنی گرفتار تخیلاتی می‏شویم که  طی آن غیر خود، و نه خود، را افزایش می‎دهیم.

این استاد فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه شیراز در ادامه تصریح کرد: باز به تعبیر شیخ بهایی آن تفکری ارزشمند است که ما را به علم عشق برساند “علم نبوَد غیرعلم عاشقی/مابقی تلبیس ابلیس شقی” .

این نویسنده و مترجم یادآورشد: اما اگر نظر ما به شیوه اندیشه باشد بله، تفکر اصیل آن تفکری است که روشمند باشد. در این صورت تفکر غیر اصیل تفکر غیر روشمند است. هرعلمی متعلقش هرچه باشد بالاخره روشی دارد که باید طبق آن روش جلو رفت حتی علم خودشناسی و خداشناسی.

کاکایی در مورد نیاز ما به تفکر اصیل همچنین اظهارداشت: با توجه به بحثی که کردیم منظور از تفکر اصیل را دو قسمت کردیم. اگر متعلق اندیشه در میان باشد ما به تفکر اصیل نیاز داریم چونکه این تفکر و اندیشه اصیل که همان خودشناسی باشد اساس وجود ما را تشکیل می‏دهد. و هرچه از آن دورتر بشویم خودمان را از دست داده‎ایم و هرچه که به آن نزدیکتر بشویم خودمان را یافته‏ایم. لذا اصل ذات ما را این تفکر تشکیل می‎دهد. به تعبیر مولانا”ای برادر تو همه اندیشه‏ای/ مابقی خود استخوان و ریشه‏ای”.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه و عرفان اسلامی خاطرنشان کرد: اما اگر نظرمان به تفکر روشمند باشد و تفکر اصیل را تفکر روشمند بدانیم، مسلم است که تفکر بدون روش و شیوه صحیح ما را نه تنها به سر منزل مقصود نمی‏رساند بلکه چه بسا گرفتاریهای بزرگی هم برای ما ایجاد می‎کند. چنانکه در روایات داریم که کسی که بدون علم وارد کاری شود (که دراینجا منظور از علم همان روش است) فسادی که آن فرد بالا می‏آورد بسیار بیشتر از اصلاحی است که فرد به بار می‏آورد. لذا ما در هر کاری اعم از پژوهش، سیاست و اقتصاد، اگر که هیجان‌زده و بدون روش و  به تعبیر امروزیها بدون کارِ کارشناسی وارد شویم، این تفکر ما را به سر منزل مقصود نمی‏رساند بلکه فساد بیشتری هم ایجاد می‏کند.

کاکایی در مورد شرایط رشد تفکر اصیل نسبت به چند دهه قبل نیز گفت: باز هم برمی‎گردم به همان تفصیلی که ابتدای بحث قائل شدیم. اگر متعلق تفکر را در نظر بگیریم یعنی تفکر اصیل را پرداختن به خود بدانیم، امروز نه تنها شرایط برای رشد این تفکر فراهمتر نشده بلکه انسان امروز با هجوم اطلاعات و اشتغالات و دغدغه‏های فراوان، فرصت اندیشیدن اصیل را ازدست داده است. دیگر حتی فرصت نمی‎کند که به خودش بیندیشد و همیشه نظر به بیرون دارد. مثلا اطلاعاتی که شما  از اینترنت بدست می‏آورید هیچ وقت راجع به شناخت خودتان نخواهد بود.

وی درپایان یادآورشد: اگر مراد از اصالت شیوه و روش  تفکرباشد، باید گفت امروز هم اطلاعات بسیار گسترش پیدا کرده و داده‏های بسیاری را  می‎توانیم با تکنولوژی جدید بدست بیاوریم و هم تکنیکهای پژوهشی بسیار عمق پیدا کرده است. لذا در هر زمینه‏ای که ما بخواهیم تفکر کنیم ابزار تکنولوژی جدید قطعاً به کار اندیشه سرعت خواهد داد و بسیار مؤثر خواهد افتاد.