شهامت انديشه ورزي، عوالم خيال، ويليام چيتيك، ترجمه:دكتر قاسم كاكايي

عوالم خيال جايگاه اخلاق و شريعت را در نظام وحدت وجود ابن عربي به اختصار و به خوبي مي نماياند و ايدئولوژي ابن عربي را كه همان عبوديت است به زيبايي ترسيم مي كند و هر نوع تهمت اباحي گري و بي مبالاتي نسبت به شريعت را از ابن عربي مي زدايد
رويكرد و اقبال و طرد و عدم مقبوليت بزرگان نيز حكايت عجيبي است كه البته براي آنان كه به دنبال حقيقت هستند، قابل توجه مي نماياند. در اين باره مانند مصطفي منفلوطي، نويسنده عرب شايد ما هم بتوانيم بگوييم همه اين اقبال و ادبارها شيپورهاي عظمت اين بزرگان است كه به صدا درمي آيد و ابن عربي يكي از كساني است كه شيپور عظمتش هنوز طنين انداز است.
محي الدين بن عربي معروف به شيخ اكبر صاحب فتوحات مكيه و فصوص الحكم، نامدار به بنيانگذاري عرفان فلسفي يا همان عرفان نظري كسي بود و هست كه از طرفي كتاب هايش لعن نامه ها با خود داشت و از طرفي ستايش ها به همراه نامش بود. گروهي حتي از علما، زنديق مي خواندندش و گروهي ديگر از اوليا مي دانستندش و او فارغ از اين همه، كه: عشق، عشق است مسلماني و زنديقي نيست .
به نظر مي رسد خود شخصيت عارفي كه به صراحتي غير قابل باور از شهوداتش مي نويسد و ديوان اشعار عاشقانه خود را شرحي عرفاني مي كند، در اين اقبال و ادبار عوام و خواص نقش اصلي دارد. در هر صورت جداي از مدح و ذم هاي جاري نسبت به او آنچه كه نمي توان در شخصيت ابن عربي به آن شك كرد، شجاعت تفكر و شهامت انديشه ورزي اوست كه گاه آنچنان دقيق است كه الحق عنوان پدر عرفان نظري برازنده اوست. به همين جهت دو كتاب گرانقدر فتوحات مكيه و فصوص الحكم كه به صورت مبسوط و مجمل، آراي ابن عربي را در بر گرفته است، مورد توجه بسياري از ابن عربي پژوهان و ابن عربي شناسان قرار گرفته است.
يكي از اين ابن عربي پژوهان كه البته به مصداق ديگراني نيست كه سر دلبران ما بر زبانشان خوش تر آيد، پروفسور ويليام چيتيك آمريكايي است كه عرفان شناس و ابن عربي پژوه برجسته روزگار معاصر است.
دكتر چيتيك كه فارغ التحصيل دكتري دانشگاه تهران است و رساله دكتري خود را نيز به تصحيح و چاپ كتاب نقدالنصوص جامي پرداخته كه ازقضا مورد توجه بسياري از دانشيان زمانه بويژه علامه آشتياني قرار گرفته بود، به گواهي مترجم محترم با تسلط بر فصوص و فتوحات ابن عربي توانسته تسلط بي نظيري بر آراي اين عربي پيدا كند، به طوري كه دو كتاب ديگر او طريقت صوفيانه معرفت كه به مباحث معرفت شناسي ابن عربي پرداخته و تجلي خدا كه در زمينه مباحث وجودشناسي اوست، توانايي چيتيك را در بازشناسي و بازخواني آراي ابن عربي بازگو مي كند.
با اين اوصاف كتاب عوالم خيال چيتيك كتابي به حساب مي آيد كه ما را با گوشه اي ديگر از تفكر ابن عربي آشنا مي سازد. عوالم خيال با عنوان فرعي ابن عربي و مسئله اختلاف اديان به همت مترجم فاضلي چون قاسم كاكايي كه پيش از اين نيز كتاب وحدت وجود به روايت ابن عربي و مايستر اكهارت را از ايشان ديده ايم به زيور چاپ آراسته شده است.
شايد با ديدن عنوان فرعي كتاب بلافاصله خواننده به اين مفهوم منتقل شود كه موضوع كتاب مثل بعضي پژوهش هاي ناقص تعميم و بازسازي مفهومي جديد مثل پلوراليسم در آثار ابن عربي است كه البته با نگاهي اجمالي به فهرست كتاب اين سوء تفاهم برطرف خواهد شد.مترجم متبحر و خوش ذوق در مقدمه اي كه بر كتاب نگاشته، راجع به موضوع كتاب مي نويسد؛ عوالم خيال يكي از بهترين كتاب هايي است كه جايگاه اخلاق و شريعت را در نظام وحدت وجود ابن عربي به اختصار و بخوبي مي نماياند و ايدئولوژي ابن عربي را كه همان عبوديت است، به زيبايي ترسيم مي كند و هر نوع تهمت اباحي گري و بي مبالاتي نسبت به شريعت را از ابن عربي مي زدايد وهمچنين معضلات آشنايي با تفكر او را برطرف مي كند؛ معضلاتي چون جبر و اختيار و تفاوت بين امر تكويني و امر تشريعي.
اين كتاب همچنين به برخي انتقادها و كج فهمي هايي كه متوجه كتاب ترجمان الاشواق شده مي پردازد و از ادعاي ابن عربي، مبني بر اينكه مراد او از معشوق زيبارويش در كتاب ياد شده، چيزي جز تجليات الهي نيست، به نحوي مستدل دفاع مي كند.
در اين كتاب چيتيك كوشيده است تا آرا و افكار غامض ابن عربي كه پيچيده در اصطلاحات مغلق و دشوارياب است را با نثري روان و قابل اطمينان در اختيار خواننده قرار دهد كه مترجم نيز با فهم اين مسئله در ترجمه سليس آن كوشيده است.
كتاب به طور كل در سه بخش و 10 فصل تنظيم شده است كه بخش اول، انسان كامل، بخش دوم، عوالم خيال و بخش سوم با عنوان اختلاف اديان نامگذاري شده. جاي ترجمه اين كتاب در ميان آثار پژوهشي پيرامون ابن عربي  تا به حال خالي بوده است.